گروه صنعتی نوین تکنیک

تولید کننده حرفه ای رگال فرش

مشاوره رایگان

شواهد قالیبافی دوره اشکانیان و منطقه قومس

قالی اشکانی

قالیبافی دوره ی اشکانیان و منطقه قومس

دوران حکومت طولانی و مهم پادشاهان اشکانی که حدود پانصد سال دوام یافت از مهم ترین روزگاران تاریخ ایران به ویژه در ابعاد هنری آن است و مهم ترین دلیل آن معدود بودن اسناد لازم در خصوص موقعیت آن روز ایران و در نهایت هنر بافندگی و قالیبافی است.
تنها سندی که با تردید می توان به دوران حکومت اشکانیان نسبت داد یافته هایی ست که در کاوش های سال ۱۹۶۷ در شهر قومس انجام شد. این کاوش ها توسط دو تن از باستان شناسان غیر ایرانی به نام های دیوید استروناخ Daivd Stronach و جان هانسمان /John Hansman بین سالهای ۱۹۶۷ - ۱۹۷۰ انجام شد. تا پیش از این کشفیات عمده نظرات در مورد فرش بافی در زمان اشکانیان و ساسانیان منحصر به نوشته های مورخان عرب زبان بود.
شهر قومس در صحرای خشک شمالی شرقی ایران نزدیک دامغان کنونی قرار داشت. باستان شناسان اعتقاد دارند شهر قومس در کنار شهر صد دروازه که یونیان، فاتح بعد از اسکندر آن را ساختند بنا شده بود این شهر بین اواسط قرن سوم پیش از میلاد و قرن سوم بعد از میلاد و در دوران پارتیها (اشکانیان که یونانیها و رومی ها تلاش زیادی را برای تصرف ایران به عمل آوردند) رو به آبادانی گذاشت منطقه ی اطراف شهر قومس توسط جاده ی ابریشم قطع می شد و تجارت پرسودی که از این طریق انجام می گرفت ابریشم و ادویه هایی شرق را به غرب و شیشه های رومی و اسب را به مشرق زمین می رساند و این امر منطقه را به ناحیه ای ثروتمند تبدیل کرده بود.

قالی در دوره اشکانی

منسوجات منطقه قومس

منسوجات شهر قومس در اماکن سه طبقه ی ساخته شده از خشت کشف شد. این گونه بناها در اواخر دوران پارتی ها بعنوان گورستان مورد استفاده قرار می گرفت. دفن مردگان در این گونه بناها به جای دفن آنها در گورستان های زیرزمینی به یک سنت زرتشتی باز می گردد که باعث آلودگی کمتر زمین می شد. البته منسوجاتی که در این جا بررسی می شود تمام آنهایی نیست که در حفاریهای شهر قومس کشف شده اند بلکه صرفا قطعاتی انتخابی اند که در موزه ی متروپولیتن که حفاری ها را سرپرستی می کرد نگهداری می شوند و مطالب نیز به نقل از مجله ی شماره ۵۹ هالی /HALI/ آمده که در اکتبر ۱۹۹۱ به چاپ رسیده است. باستان شناسان از میان این کشفیات قدیمی ترین نمونه را به نیمه ی اول قرن یکم پیش از میلاد نسبت می دهند. این قطعه نمدی پشمی قهوه ای رنگ و قسمتی از یک جلیقه است که آستین دارد. اندازه ی این جلیقه ی نمدی که با بندی ابریشمین به اندازه ی دور گردن همراه است نشان می دهد که آن را متعلق به یک بچه است و این قدیمی ترین لباسی ست که تا به حال در ایران پیدا شده است. همچنین بند ابریشمی این حلقه قدیمی ترین تکه ی ابریشمی ایرانی است.
قالی اشکانی
رنگ این بند ابریشمین آبی مایل به سبز است. تکه های دیگر منسوجات از گورستان دومی به دست آمده که متعلق به قرن ششم میلادی ست که این تاریخ بر اساس سکه های دوره ی ساسانی و مربوط به هرمز چهارم پادشاه ساسانی ۵۸۷-۸) (میلادی) تخمین زده می شود. این قطعه ها به واسطه ی تنوع گوناگونی که دارند شگفت آورند یکی از این تکه های پشمی دارای رنگ قهوه ای سیر همراه با نوار سفیدی است که رنگ آن در پشت به رنگ متفاوت دیگری به نظر می رسد. گروه دیگری از این قطعات پشمی مربع هایی به رنگ ابی به همراه گل های شش پر قرمز دارند که این قطعات احتمالا تکه هایی از یک زیلو را تشکیل می دهند. قبل از کشف زیلوی شهر، قومس قدیمی ترین زیلوی به دست آمده از حفاری باستانشناسی مربوط به قرن هشتم میلادی بود که به دو قرن بعد از ظهور اسلام باز می گشت.
قالی دوره اشکانیان

فرش های پرزدار در منطقه قومس

تکه های زیلوی شهر قومس تولید این گونه زیلوها را حداقل تا قرن ششم میلادی به اثبات می رساند. اما برجسته ترین و ناب ترین قطعه ای که از حفاری های شهر قومس به دست آمده قطعه منسوجی است پرزدار به صورت پرزهای فرفری شکل که اگر چه به نظر عده ای خیلی بد شکل به نظر می رسد اما شاید قدیمی ترین فرش پرزدار ایرانی باشد که در داخل ایران پیدا شده است. البته تکه ی پرزدار و فردار دیگری از حفاری های منطقه ی حسنلوی ایران به دست آمده که در موزه ی دانشگاه پنسیلوانیا از آن نگهداری می شود که خیلی قدیمی تر و متعلق به ۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح است ولی شاید نتوان آن را نوعی فرش قلمداد کرد. از لحاظ ساختار و اسلوب بافندگی پاره قالی شهر قومس دارای پرزهایی ست که به طور ساده تارها را در میان گرفته اند. پرز این تکه فرش از پشم رنگ نشده ای ست به رنگ کرم طبق تجزیه و تحلیلی که توسط خانم کاجی تانی Kajitani به عمل آمده است. تار از دو رشته ی Z تاب یک لا تشکیل شده که در هر سانتیمتر پنج تار وجود دارد. پود تشکیل شده از یک رشته S تاب و در هر سانتیمتر سی و سه پود وجود دارد پرز این قطعه از دو رشته Z تاب یک لا با فرهایی به طول چهار تا پنج سانتیمتر تشکیل شده و در هر سانتی متر دو تا سه فر (حلقه) وجود دارد.
قالی اشکانی

قطعه فرش مذکور پس از کشف بلافاصله از گل ولای زدوده شد و نگهداری و آزمایش های مذکور در موزه ی متروپولیتن نیویورک بر روی آن آغاز شد. این تکه برای نمایش در کنفرانس بین المللی فرش های شرقی ICOC در سال ۱۹۹۰ به موزه ی انسان شناسی لووی دانشگاه کالیفرنیا در برکلی قرض داده شد. منسوجات شهر قومس در طول کنفرانس توسط خانم ترودی کاوامی مشاور هنرهای باستانی بنیاد آرتور ساكلر Arthor M. Sackler بحث و گفتگوی بسیاری را در بر داشت. عده ای این تکه فرش پرزدار قومس را در طبقه بندی ادواری متعلق به دوره ی اشکانیان یا پارت ها می دانند چرا که این شهر در دوران پارتی ها رو به آبادانی گذاشت. اما از طرف دیگر با توجه به قدمت تقریبی این قطعه ی پرزدار عده ای آنرا به دوران ساسانیان منسوب می کنند. در این صورت در مقایسه با فرش های افسانه ای ساسانی مانند فرش بهارستان بسیار عالی به نظر می رسد اما به واسطه وجود عینی و ملاحظات تاریخی درباره ی آن به طور غیرقابل انکار یک فرش ساسانی و کاملا منحصر به فرد است.


66
0
 
1
لینک کوتاه:
دیدگاه ها